پرداخت نفقه به فرزند بر اساس ماده 1199 قانون مدنی در خصوص اینکه پرداخت نفقه فرزند به عهده کیست تعیین تکلیف شده است که بر اساس این ماده، نفقه اولاد به عهده پدر است؛ پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق، به عهده اجداد پدری است، در صورت نبودن پدر و اجداد پدری یا عدم قدرت آنها، نفقه به عهده مادر است. هرگاه مادر هم زنده یا قادر به انفاق نباشد، به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب النفقه است و اگر چند نفر از اجدات و جدات مزبور، از حیث اقربیت مساوی باشند، نفقه را باید به حصه مساوی تادیه کنند. لذا بر اساس این ماده می توان گفت تکلیف پرداخت نفقه فرزند دختر و پسر در درجه اول به عهده پدر وی می باشد؛ البته در صورتی که پدر زنده نبوده و یا استطاعت مالی برای پرداخت نفقه به فرزند خود را نداشته باشد، این تکلیف به عهده جد پدری یا پدر بزرگ قرار خواهد گرفت. اگر هم جد پدری زنده نبوده و یا قادر به پرداخت نفقه نوه خود نباشد، مادر مکلف می شود به فرزندان خود نفقه بپردازد، در غیر این صورت، پدر بزرگ و مادر بزرگ مادری و مادر بزرگ پدری عهده دار پرداخت نفقه به نوه خود خواهند شد که بر همین اساس مطالبه نفقه فرزند از پدر بزرگ نیز امکان پذیر خواهد بود. نحوه مطالبه نفقه فرزند از طرف مادر همانگونه که در قسمت قبل بررسی گردید، اشخاص متعددی ممکن است تکلیف قانونی جهت پرداخت نفقه فرزند داشته باشند؛ لکن از آن جهت که وظیفه ابتدایی پرداخت نفقه فرزند به عهده پدر است، در غالب مواردی که در دعوای مطالبه نفقه فرزند اقامه می شود، مطالبه نفقه از وی درخواست می گرد. اما پرسشی که مهم است و قصد پاسخ دادن به آن را داریم این است آیا مادر می تواند برای مطالبه نفقه فرزند خود اقدامی انجام دهد؟ نحوه مطالبه نفقه فرزند اعم از دختر و پسر از سوی مادر چگونه است؟ پاسخ به این سوال از آن جهت اهمیت دارد که گاهی فرزند به سن بلوغ و سن رشد قانونی نرسیده است و خودش به تنهایی قادر به اقامه دعوا در خصوص مطالبه نفقه نمی باشد که در این صورت شخصی باید به نیابت از وی این امر را انجام دهد. به طور معمول در این شرایط مادر نخستین شخصی است که به فرزند نزدیک می باشد و چه بسا که با وی زندگی کند؛ به همین دلیل است که در ماده 6 قانون حمایت از خانواده مصوب سال 1391، مطالبه نفقه فرزند از طرف مادر مورد پیش بینی قرار گرفته است؛ به این معنا که مادر می تواند دعوای مطالبه نفقه فرزند را در مرجع صالح برای مطالبه نفقه فرزند اقامه نموده و مراجع مزبور نیز مکلف به رسیدگی خواهند بود. بر اساس این ماده: "مادر یا هر شخصی که حضانت طفل یا نگهداری شخص محجور را به اقتضای ضرورت بر عهده دارد، حق اقامه دعوی برای مطالبه نفقه طفل یا محجور را نیز دارد؛ در این صورت، دادگاه باید در ابتدا ادعای ضرورت را بررسی کند". لذا به استناد همین ماده اقامه دعوای مطالبه نفقه فرزند دختر و پسر توسط مادر امکان پذیر خواهد بود و مادری که حضانت طفل را به عهده دارد، به نوعی ذی نفع در این دعوا محسوب می گردد؛ چرا که عهده دار پرداخت مخارج کودک نیز هست. در خصوص نحوه مطالبه نفقه فرزند دختر یا پسر از سوی مادر نکته مهمی که وجود دارد آن است که برای مطالبه نفقه فرزند، مادر باید دادخواستی در خصوص مطالبه نفقه فرزند تنظیم کرده و به شورای حل اختلاف و یا دادگاه خانواده تقدیم نماید و در صورتی که حکمی از مراجع مزبور مبنی بر لزوم پرداخت نفقه فرزند صادر شد و پدر از پرداخت نفقه فرزند دختر یا پسر خود با داشتن توانایی مالی استنکاف نمود، می توان از وی به جرم ترک انفاق نیز شکایت کرد تا به مجازات قانونی عدم پرداخت نفقه فرزند برسد.

درود مادر می‌تواند برای دریافت نفقه فرزندان تحت حضانت خود به دادگاه مراجعه کند درصورتیکه فرزندان غیربالغ تحت حضانت مادر بوده و پس از مدتی زوج از پرداخت نفقه فرزندان خویش خودداری کند مادر می تواند برای مطالبه نفقه فرزند خویش به طرفیت پدر دادخواست مطالبه نفقه ارایه نماید چرا که براساس قاعده­ فقهی «اذن در شیء اذن در لوازم آن نیز هست» وقتی قانون، حضانت را به مادر واگذار می­ کند، نفقه نیز که جزء لوازم ضروری حضانت است از سوی ایشان قابل مطالبه است. لیکن در حالتی که فرزندان به سن بلوغ رسیده و از حضانت مادر خارج گردیده اند؛ در این صورت راهکاری که می توان پیشنهاد داد این است که در صورتی که همچنان فرزندان با مادر زندگی می­ کنند، مادر دیگر نمی­ تواند تحت عنوان حضانت ایشان اقامه دعوی کند به این دلیل که با بلوغ فرزندان حضانت ساقط می­ گردد. در این صورت مادر می تواند ابتدا با اقامه­ دعوی پذیرش قیمومت فرزندان خویش و قبول آن، از طریق سمت قیمومت ایشان دعوی مطالبه نفقه فرزندان را علیه پدر ایشان مطرح نماید. حال ممکن است پدر در قید حیات نباشد، و فرزندان واجب­ النفقه ای داشته باشد، در این صورت ماده­ ۱۱۹۹ ق. م مقرر می­ کند «نفقه اولاد بر عهده پدر است، پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب فالاقرب ...»؛ نص قانون پاسخ پرسش را ارائه داده است و اجداد پدری در قید حیات و دارای توانایی مالی ملزم به پرداخت نفقه فرزندان و نوه های خویش می­باشد؛ و در صورتیکه اجداد پدری نیز در قید حیات نباشند، در نهایت برعهده مادر می­ باشد